Osobom, które na skutek wypadku drogowego straciły kogoś bliskiego przysługuje szereg świadczeń pieniężnych od sprawcy szkody lub ubezpieczyciela. Jednym nich jest stosowne odszkodowanie, które należy się, gdy wskutek śmierci bliskiego pogorszyła się sytuacja materialna pozostałych członków rodziny.
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (art. 446 par. 3) najbliższym członkom rodziny zmarłego przysługuje stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
Stosowne odszkodowanie jest świadczeniem należnym w wypadku śmierci poszkodowanego, przysługującym najbliższym członkom rodziny. Warunkiem otrzymania jest wykazanie, że wskutek śmierci doznały znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Dla istnienia tej przesłanki bardzo istotne jest wykazanie znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po stronie najbliższych członków rodziny. Stosowne odszkodowanie powinno być odpowiednie, w pewien sposób umiarkowane. W praktyce polega na różnicy między sytuacją majątkową w jakiej bliscy znaleźli się po śmierci poszkodowanego. A sytuacją hipotetyczną odnoszącą się do stanu przyszłego w jakiej by byli, gdyby do śmierci tej osoby nie doszło.
Stosowne odszkodowanie – co oznacza?
Stosowne odszkodowanie ma na celu ułatwienie realnego przystosowania się do zmienionych warunków życiowych i bytowych. Powstałych na skutek zaistnienia poważnych, negatywnych skutków natury ekonomicznej wynikłych ze śmierci poszkodowanego. Podobnie do zadośćuczynienia ma ono charakter fakultatywny i jego uwzględnienie zależy od całokształtu okoliczności faktycznych w danej sprawie. Jego wysokość zależy od negatywnych skutków po śmierci poszkodowanego.
Stosowne odszkodowanie – inne czynniki!
Trzeba również pamiętać, że nie chodzi tutaj wyłącznie o czysto materialny (pieniężny, finansowy) aspekt pogorszenia sytuacji życiowej – ale kierując się linią judykatury są nimi również inne uszczerbki jak:
- nieobecność w wychowaniu, opiece, codziennej dbałości o dzieci;
- brak wzajemnie świadczonej pomocy, opieki, wsparcia małżeńskiego;
- deficyt pomocy w prowadzeniu firmy rodzinnej, gospodarstwa;
- rezygnacja z dotychczasowej pracy, zajęcia (porzucenie studiów, rezygnacja z cenionej pracy wobec konieczności zajęcia się rodzeństwem);
- załamanie psychiczne, depresja po śmierci najbliższego skutkujące utratą chęci zarobkowania, wynikająca z osłabienia energii życiowej, przyspieszenie procesów chorobowych przekładające się na szeroko pojętą sytuację materialną rodzin.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się także pogląd, że prawidłowa wykładnia określenia „stosowne odszkodowanie” w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. powinna uwzględniać okoliczności konkretnej sprawy, ale także wartość ekonomiczną odszkodowania. Musi ono wyrażać taką kwotę, która odczuwalna jest jako realne, adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi. Określenie stosownego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej małoletniego dziecka na poziomie 40.000 zł (z uwzględnieniem kwoty 10.000 zł. wypłaconej w toku likwidacji szkody) wymogu tego nie realizuje. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.02.2018r. – sygn. akt IV CSK 76/17.
Odszkodowanie przewidziane w art. 446 § 3 k.c. ma za zadanie wyrównanie wyrządzonego uszczerbku o charakterze majątkowym – związanego ze śmiercią żywiciela, który nie może być zaspokojony przez przyznaną rentę wyrównawczą. Już z powyższego wynika, że wymienione odszkodowanie służy uprawnionym niezależnie od renty wyrównawczej, w związku z czym fakt zaspokojenia poszkodowanym szkody wynikłej z utraty świadczeń o charakterze alimentacyjnym (art. 446 § 2 k.c.) nie ma wpływu na wysokość należnego im odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. Decydującą przesłanką jest, czy w związku ze śmiercią ojca i męża powódki i powodów ich sytuacja życiowa uległa znacznemu pogorszeniu – wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 09.07.2009r. w sprawie XII C 1063/08.
Zwrot „znaczne pogorszenia sytuacji życiowej” należy odczytywać nie tylko w materialnym aspekcie zmienionej sytuacji bliskiego członka rodziny zmarłego, ale w szerszym kontekście, uwzględniającym przesłanki pozaekonomiczne określające tę sytuację. Do tych ostatnich niewątpliwie zaliczyć należy utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła ona zasadnie spodziewać się w chwilach wymagających takich zachowań. Dlatego też wszystkie te okoliczności muszą być brane pod uwagę przy określaniu należnego uprawnionemu „stosownego odszkodowania”. Prawidłowa wykładnia pojęcia „stosowne odszkodowanie” powinna uwzględniać nie tylko okoliczności konkretnej sprawy, ale także realną wartość ekonomiczną. Musi ono wyrażać się sumą wymierną, stanowiącą adekwatne przysporzenie dla uprawnionego, a zarazem uwzględniającą ocenę większości rozsądnie myślących ludzi. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.04.2008r. w sprawie V CSK 544/07.
Więcej na temat odszkodowań po śmierci bliskiego znajdziesz w artykułach: