Sąd Apelacyjny w Rzeszowie Wydział I Cywilny po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2015 r. na rozprawie sprawy z powództwa (…)-L. przeciwko (…) . U. S.A. w W. o zapłatę na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Gospodarczego w Rzeszowie z dnia 23 czerwca 2014 r., sygn. akt VI GC 150/13
I. u c h y l a zaskarżony wyrok w części zasądzającej kwotę 16.300 zł ( szesnaście tysięcy trzysta) oraz odsetki ustawowe od tej kwoty (pkt. I ) i postępowanie w tej części umarza,
II. z m i e n i a zaskarżony wyrok w części orzekającej o kosztach procesu ( pkt. III) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.925,57 zł ( dwa tysiące dziewięćset dwadzieścia pięć 27/100),tytułem zwrotu części kosztów procesu,
III. z a s ą d z a od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.615 zł ( dwa tysiące sześćset piętnaście) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego .
UZASADNIENIE
Powód (…) – L. domagał się w pozwie zasądzenia od (…) S.A. w W. o kwoty 92.880,84 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 08.03.2012r. (91.785,47 zł jako koszt naprawy pojazdu i 1.095,37 zł jako koszt wyciągnięcia pojazdu z rowu) oraz kosztami procesu.
W uzasadnieniu powyższego podał, że miał zawartą z pozwanym umowę ubezpieczenia OC i AC dotyczącą pojazdu, który był wykorzystywany przez powoda w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług transportowych. Pojazd ten został uszkodzony na terytorium Niemiec w okresie objętym ochroną ubezpieczeniową wskutek najechania na niezidentyfikowany przedmiot, który wypadł spod poprzedzającego go pojazdu i który nie można było ominąć. Powód zgłosił pozwanemu z tego tytułu szkodę i podczas postępowania likwidacyjnego pozwany dokonał wyceny szkody na kwotę 91.785,47 zł, jednak odmówił wypłaty odszkodowania powołując się na treść § 11 ust.1 pkt. 1 OWU.
Pozwany w odpowiedzi na pozew wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Zarzucił, że w toku postępowania likwidacyjnego przeprowadzona ekspertyza wykazała, iż do uszkodzenia silnika doszło w wyniku przedwczesnego zużycia eksploatacyjnego jednego z elementów układu korbowego. W związku z tym zachodzi przypadek określony w § 11 ust. 1 pkt.1 OWU Autocasco w myśl, którego ochroną ubezpieczeniową nie są objęte szkody związane z eksploatacją pojazdu oraz w par 11 ust 1 pkt.11 OWU Autocasco, że ochroną nie są objęte szkody związane z wadami produkcyjnymi i konstrukcyjnymi pojazdu. Pozwany podniósł nadto, że jeśli nawet uszkodzenia pojazdu powstały w okolicznościach wysokość odszkodowania ustalona zgodnie z postanowieniami OWU Autocasco nie powinna przekroczyć kwoty 54.400 zł.
Powód w piśmie procesowym z dnia 25.06.2013r. wniósł o zasądzenie kwoty 55.495,37 zł (54.400 zł – różnica pomiędzy wartością pojazdu przed szkodą a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym oraz 1.095,37 zł – koszt wyciagnięcia pojazdu z rowu) z ustawowymi odsetkami od dnia 08.03.2012r do dnia zapłaty oraz podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, godząc się na to, że wysokość szkody w pojeździe wynosi 54.400,00 zł.
W piśmie z dnia 15.07.2013r. powód oświadczył wprost, że ogranicza żądanie pozwu do kwoty 55.495,37 zł i w zakresie kwoty ponad 55.495,37 zł i odsetek od tej kwoty cofa pozew i zrzeka się roszczenia.
Na rozprawie w dniu 23 czerwca 2014r. (data wyrokowania przez Sąd I instancji) pełnomocnik powoda przedstawiając stanowisko końcowe przed wydaniem wyroku oświadczył, że wnosi o zasądzenie kwoty z pierwotnego pozwu (k.279, 00.10.05 nagranie e-protokołu).
Sąd Okręgowy – Sąd Gospodarczy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 23 czerwca 2014r. sygn. akt VI GC 150/13 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 71.795,37 zł z ustawowymi odsetkami od 8 marca 2012r. (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.662 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3.617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt III) oraz nakazał zwrócić obu stronom z tytułu niewykorzystanych zaliczek, powodowi kwotę 200 zł i pozwanemu kwotę 637,92 zł (pkt IV).
Wyrok ten, jak wynika z jego pisemnego uzasadnienia, oparty został na następujących ustaleniach faktycznych i wnioskach prawnych.
W dniu 24.10.2011r. powód zawarł z pozwanym kolejną umowę ubezpieczenia OC i AC dotyczącą samochodu M. (…)o nr rej (…), który był wykorzystywany przez powoda w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług transportowych. W dniu 02.0.2012r. na terytorium Niemiec podczas wykonywania przedmiotowej usługi transportowej na (…)do uszkodzenia w/w pojazdu. Do uszkodzenia doszło wskutek najechania na niezidentyfikowany przedmiot, który wypadł spod poprzedzającego go pojazdu i którego nie był w stanie ominąć z uwagi na jadące w kolumnie pojazdy.
W wyniku powyższego samochód wpadł do rowu, co zmusiło powoda do skorzystania z usług firmy niemieckiej celem wydostania przedmiotowego pojazdu profesjonalnym sprzętem w postaci dźwigu. W dniu 06.02.2012r. powód zgłosił powstałą szkodę pozwanemu i w trakcie postępowania likwidacyjnego na żądanie pozwanego przedkładał stosowne dokumenty i oświadczenia. W dniu 06.03.2012r. pozwany dokonał wyceny szkody pojazdu na kwotę 91.785,47 zł. W dniu 12.03.2012r. pozwany skierował do powoda pismo, w którym powołując się na zapisy § 11 ust 1 pkt. 1 OWU odmówił wypłaty odszkodowania uznając, iż uszkodzenia pojazdu powstały w wyniku eksploatacji pojazdu.
Pozwany dopiero w dniu 18.06.2012r. rozpatrzył odwołanie powoda utrzymując w mocy wcześniej wydaną decyzję o odmowie wypłaty odszkodowania, podając te same podstawy jak poprzednio.
Sąd Okręgowy wskazał nadto, że orzekając w niniejszej sprawie w całości oparł się na dowodzie z opinii Instytutu (…) i Ruchu Drogowego w W., co do której, żadna ze stron nie składała zarzutów.
Sąd Okręgowy dysponując przytoczonymi wyżej ustaleniami faktycznymi uznał, że w sprawie nie zachodzą przesłanki wyłączające odpowiedzialność pozwanego wymienione w § 11 ust 1pkt 1 i pkt 11 OWU, które były podstawą odmowy wypłaty odszkodowania. Zdaniem Sądu w zakresie § 11 ust 1 pkt. 1 OWU brak jest jakiegokolwiek dowodu, że w/w pojazd powoda był użyty niezgodnie z przeznaczeniem podanym w umowie, bo tak jest sformułowany ten przypadek, który nie jest objęty ochroną ubezpieczeniową.
Jeśli chodzi o zapis § 11 ust. 1 pkt. 11 OWU, dotyczy on braku odpowiedzialności pozwanego za szkody powstałe wskutek wad produkcyjnych i konstrukcyjnych pojazdu. Przyczyny takie jednoznacznie wykluczyła opinia Instytutu (…) i Ruchu Drogowego w W..
Oceniając powyższe podkreślił Sąd Okręgowy, że umowa ubezpieczenia pełni funkcję ochronną i przy wykładni jej postanowień nie może tracić z pola widzenia tego jej zasadniczego celu. Poszukiwanie przez zakład ubezpieczeń per fas et nefas możliwości uchylenia się od świadczenia na rzecz ubezpieczonego jest nie tylko niezgodne z celem ubezpieczenia, lecz także stanowi akt nielojalności i złej wiary, który nie zasługuje na ochronę prawną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK 90/05).
Odnosząc się do kwestii wysokości należnego powodowi odszkodowania wskazał Sąd Okręgowy, że zgodnie z treścią § 3 pkt. 24 OWU szkodą całkowitą jest uszkodzenie pojazdu w takim stopniu, że przewidywane koszty jego naprawy wg systemu kalkulacji szkód A. lub E., bądź autoryzowanej stacji obsługi z Vat-em albo bez WAT-u w zależności od sposobu ustalenia sumy ubezpieczenia i bez zastosowania potrąceń z tytułu amortyzacji części przekraczają 70% wartości rynkowej pojazdu w dniu szkody z zastrzeżeniem § 13 ust. 6. Sąd ustalił w niniejszej sprawie, że koszt naprawy pojazdu powoda to kwota 121.548.87 zł (netto), zaś wartość rynkowa tego pojazdu to kwota 131.900,00 zł (netto), a różnica pomiędzy wartością pojazdu przed szkodą, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym to kwota 70.700,00 zł (netto). W związku z tym kwota 70.700,00 zł i kwota wyciągnięcia pojazdu z rowu -1.095,37 zł, to kwota netto zasądzona w pkt. I wyroku na podstawie art. 805 kc oraz § 6 pkt. 2, § 8, § 9, § 26 OWU, albowiem pojazd został ubezpieczony netto z wykupieniem amortyzacji części.
Sąd Okręgowy zaznaczył, że orzekał biorąc pod uwagę stanowisko powoda zaprezentowane na rozprawie w dniu 23.06.2014r (k-279), w którym podtrzymał pierwotne roszczenie dochodzone pozwem. Podniósł przy tym, że odwołanie cofnięcia pozwu jest dopuszczalne w razie zaistnienia uzasadnionych przyczyn, dopóki postępowanie, w którym czynność ta została dokonana, nie zostało jeszcze prawomocnie zakończone. Powołując się post. Sądu Najwyższego z dnia 27.02.1983r, II CZ 11/83 (Komentarz do KPC, A. Zieliński, Wyd. C.H.BECK, W-wa 2010r, str. 399) wskazał, że przyczyną taką mogą być też okoliczności powstałe następczo.
Uzasadniając orzeczenie o kosztach procesu powołał się na art. 98 k.p.c. i 108 k.p.c.
Wyrok powyższy w części zasądzającej kwotę 16.300 zł i odsetki ustawowe od tej kwoty (pkt I) a także w części orzekającej o kosztach procesu (pkt III) zaskarżył apelacją pozwany podnosząc zarzuty:
1) naruszenia przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. :
-art. 203 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji uwzględnienie powództwa w części przewyższającej kwotę 55.495,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 marca 2012r., pomimo skutecznego cofnięcia pozwu w tej części i zrzeczenia się roszczenia przez powoda,
-art. 100 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu pomimo, iż powództwo zostało uwzględnione jedynie częściowo,
2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na:
-przyjęciu, że powód skutecznie odwołał oświadczenie procesowe o częściowym cofnięciu pozwu i zrzeczeniu się roszczenia,
-pominięciu faktu, iż w postępowaniu przed Sądem I instancji pozwane Towarzystwo reprezentował pełnomocnik będący radcą prawnym, który złożył wniosek o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, czego skutkiem było wydanie nieprawidłowego rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.
Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o:
1) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I przez oddalenie powództwa również, co do kwoty 16.300 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 marca 2012r.,
2) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt III odpowiednio do zmiany pkt I,
3) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje w tym kosztów zastępstwa procesowego dla radcy prawnego według norm przepisanych.
Powód wnosił o oddalenie apelacji strony pozwanej.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie.
Skarżący ma rację podnosząc, iż w rozpoznawanej sprawie powód złożył skuteczne oświadczenie o częściowym cofnięciu pozwu i zrzeczeniu się w tym zakresie roszczenia, co nie zostało wzięte pod uwagę przez Sąd I instancji i w konsekwencji nie znalazło należytego odzwierciedlenia w zaskarżonym wyroku.
Cofnięcie pozwu jest czynnością o charakterze procesowym (art. 203 k.p.c.), jeżeli jednak połączone jest ze zrzeczeniem się roszczenia wywołuje także skutek materialnoprawny. W obu przypadkach, to jest – przy cofnięciu pozwu bez zrzeczenia się roszczenia jak i ze zrzeczeniem, jest to czynność, która przy zachowaniu odpowiednich terminów i spełnieniu określonych przesłanek może być odwołana, a jej skutki zniweczone.
Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. powód (lub jego pełnomocnik) może cofnąć pozew bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy. Po rozpoczęciu rozprawy powód może cofnąć pozew albo za zezwoleniem pozwanego, albo z jednoczesnym zrzeczeniem się roszczenia. Zgoda pozwanego nie jest jednak wymagana w sytuacji, gdy przyczyną cofnięcia pozwu jest zaspokojenie roszczenia.
Zgodnie z art. 203 § 2 k.p.c. pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Postępowanie podlega umorzeniu (art. 355 k.p.c.), nie ulega przerwaniu okres przedawnienia roszczenia, a pozwany może żądać zwrotu kosztów.
Natomiast, jeżeli z cofnięciem pozwu połączone było zrzeczenie się roszczenia, oprócz skutków procesowych, o których była mowa powyżej, cofnięcie pozwu wywołuje także skutek materialnoprawny w postaci wygaśnięcia roszczenia.
Jak to już wskazano powyżej cofnięcie pozwu, jako czynność procesowa, może być odwołane. Odwołalność czynności procesowych nie może być jednak dowolna. Powód musi wskazać przyczynę odwołania. Do takich przyczyn należą zarówno wady oświadczenia woli, np. błąd, przymus, podstęp, jak i okoliczności powstałe następczo, umożliwiające cofnięcie czynności dokonanych pod każdym względem prawidłowo (por. powołane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku postanowienie SN z 27 lutego 1983r. II CZ 11/83, Komentarz do KPC, A. Zieliński, Wyd. C.H.BECK, W-wa 2010r, s. 399).
Kwestia możliwości odwołania cofnięcia pozwu wygląda nieco inaczej w sytuacji, gdy było ono połączone ze zrzeczeniem się roszczenia. Oświadczenie takie wywołuje, bowiem skutki nie tylko na płaszczyźnie procesowej, ale i materialnoprawnej, a zrzeczenie się roszczenia, będące czynnością prawa materialnego, podlega ocenie z punktu widzenia tego prawa, a ściślej przepisów o czynnościach prawnych i oświadczeniach woli. W takiej sytuacji, nie wystarczy zwykłe odwołanie czynności procesowej. Aby skutecznie wyeliminować z obrotu prawnego oświadczenie powoda o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, powód musi uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Kodeks cywilny przewiduje takie wady oświadczenia woli jak ; brak świadomości lub swobody powzięcia decyzji i wyrażenia woli (art. 82 k.c.), pozorność (art. 83 k.c.), błąd (art. 84, 85, 88 k.c.), podstęp (art. 86 k.c.) oraz groźba (art. 87 k.c.).
Dwie pierwsze oznaczają nieważność bezwzględną oświadczenia woli, co oznacza, że jeżeli oświadczenie powoda o cofnięciu pozwu było obarczone którąś z tych wad, jest ono nieważne z mocy prawa, a powód może w każdym momencie wystąpić ze swoim dotychczasowym roszczeniem, powołując się w pozwie na nieważność oświadczenia o zrzeczeniu się roszczenia. Pozostałe wady oświadczenia woli powodują natomiast nieważność względną. W takim przypadku koniecznym jest uchylenie się od jego skutków prawnych według zasad zawartych w kodeksie cywilnym (por. postanowienie SN z 20 stycznia 2004r. II CK 80/03 oraz wyrok SN z 11 lutego 2011r. I CSK 252/10, OSNC-ZD 2011/3/60).
W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości złożenie przez powoda oświadczenia woli o częściowym cofnięciu pozwu wraz z częściowym zrzeczeniem się roszczenia. W tej sytuacji odwołanie tego oświadczenia wymagało powołania się na którąś z wad oświadczenia woli o których mowa powyżej (nie tylko powołania się ale jednocześnie wykazania, że konkretna wada oświadczenia woli, powodująca nieważność bezwzględną bądź względną, rzeczywiście wystąpiła). Powód, nie tylko, że nic takiego nie wykazał, ale nawet na żadną z takich wad się nie powoływał, oświadczając jedynie, że wnosi jak w „pierwotnym” pozwie. Sprzecznie, zatem z materiałem dowodowym sprawy Sąd Okręgowy przyjął, że powód cofnął pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 16.300 zł i odsetek ustawowych od tej kwoty. Jak to już zaznaczono powyżej, przyczyną taką nie mogły być okoliczności powstałe następczo, gdyż byłoby to możliwe tylko w przypadku, gdyby z cofnięciem pozwu nie było połączone zrzeczenie się roszczenia.
Uzupełniona w powyższym zakresie podstawa faktyczna zaskarżonego wyroku nakazywała przyjęcie, że w sprawie zastosowanie znajduje art. 203 § 1 i 2 k.p.c.
Z tych względów zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu a postępowanie umorzeniu w zakresie obejmującym zasądzenie kwoty 16.300 zł i odsetki ustawowe od tej kwoty (art. 386 § 3 k.p.c.). Zaznaczenia w tym miejscu wymaga, że uwzględniając apelację powoda w tej części Sąd II instancji nie był związany proponowanym przez skarżącego sposobem wzruszenia zaskarżonego wyroku (zmiana wyroku) a jedynie zakresem zaskarżenia (art. 378 § 1 k.p.c.).
Apelacja okazała się uzasadniona także w części odnoszącej się do rozstrzygnięcia o kosztach procesu (pkt III zaskarżonego wyroku). W szczególności jako trafny ocenić należało zarzut naruszenia art. 100 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu pomimo, iż powództwo zostało uwzględnione jedynie częściowo. Zaznaczenia tylko wymaga, że przepis ten znajdował w tym wypadku zastosowanie w związku z regulacją zawartą w art. 203 § 2 zdanie drugie k.p.c.
Dlatego rozliczenie kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem I instancji powinno przedstawiać się następująco. Powód poniósł koszty w łącznej kwocie 9.062 zł (opłata sądowa od pozwu w kwocie 4.645 zł, wynagrodzenie adwokackie w stawce minimalnej w kwocie 3.617 zł, zaliczka na koszt opinii biegłego w kwocie 800 zł). Pozwany poniósł koszty w łącznej kwocie 6.279,08 zł (wynagrodzenie radcy prawnego w stawce minimalnej w kwocie 3.617 zł, zaliczka na opinię biegłego w kwocie 2.362,08 zł oraz zaliczka na koszt stawiennictwa świadków w kwocie 300 zł). Suma kosztów to kwota 15.341,08 zł. Wynik sprawy okazał się ostatecznie taki, że powód ją wygrał w 60 %, pozwany zaś okazał się wygrywającym w 40 %. Powód powinien, zatem pokryć 40 % kosztów, pozwany zaś 60 % ogółu kosztów. Skoro 40 % kosztów odpowiada kwocie 6.136,43 zł, zaś powód wyłożył kwotę 9.062 zł, należy mu się zwrot od pozwanego kwoty 2.925,72 zł.
Kierując się powyższymi wyliczeniami zaskarżony wyrok zmieniono w pkt III na podstawie art. 386 § 1 k.c.
O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w myśl art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. Na zasądzone na rzecz pozwanego koszty złożyła się opłata sądowa od apelacji w kwocie 815 zł i wynagrodzenie radcy prawnego w stawce minimalnej w kwocie 1.800 zł.