WYROKI

Wyrok SA I ACr 606/95

Odpowiedzialność przewoźnika drogowego oparta na postanowieniu Konwencji CMR z dnia 19 maja 1956 r. (Dz. U. Nr 49 z 1962 r., poz. 238) jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka. Wynika to w sposób jednoznaczny z art. 17 ust. 1 omawianej Konwencji. Przewoźnik może być zwolniony z tej odpowiedzialności jedynie z przyczyn, o których mowa w art. 17 ust. 2 i 4 Konwencji. Stosownie do zasad dowodzenia ustanowionych w art. 18 Konwencji CMR, ma on obowiązek uprawdopodobnić, że zachodzi jedna z przyczyn egzoneracyjnych, wymienionych w ust. 4 art. 17 Konwencji. Uprawdopodobnienie nie jest wystarczające w wypadku powoływania się przewoźnika na wyłączenie jego odpowiedzialności, o którym mowa w art. 17 ust. 2 Konwencji. Przyczyny egzoneracyjne wymienione w tym przepisie przewoźnik obowiązany jest udowodnić.

Merve and Lena Spółka z o.o. w G. M. wnosiła o zasądzenie na jej rzecz od Franciszka R. i Andrzeja K. – wspólników spółki cywilnej p.n. Przedsiębiorstwo Transportowo-Spedycyjne „Altrans” oraz Towarzystwa Ubezpieczeniowo-Reasekuracyjnego „Polisa” SA Oddział w W. – solidarnie – 1.066.862.200 st. zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 7 stycznia 1994 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że należący do niego skład celny „Modus” w G.M. zlecił pozwanej spółce „Altrans” dokonanie przewozu przesyłki zawierającej swetry o wartości 48.600 USD, z Warszawy do Moskwy, na podstawie międzynarodowego, samochodowego listu przewozowego CMR Nr (…), wystawionego dnia 26 sierpnia 1993 r. Przesyłka nie dotarła do odbiorcy w Moskwie, a powód otrzymał wiadomość, że została skradziona. Prowadzone dochodzenie nie ujawniło sprawców kradzieży. Przesyłki nie odnaleziono. Pozwani odmawiają wypłaty odszkodowania. Zarówno obydwaj wspólnicy s.c. „Altrans” jak też TUR „Polisa” SA – wnosili o oddalenie powództwa. Ich zdaniem, przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę opisaną w pozwie.

Powoływali się na art. 17 ust. 2 Konwencji CMR. Twierdzili, że samochód z przesyłką został zaparkowany w dniu 26 sierpnia 1993 r. na strzeżonym terenie przy ul. Krąśnickiej 2/4. W nocy z dnia 26 na 27 sierpnia 1993 r. strażnik pilnujący tego terenu został zaatakowany i obezwładniony przez nieznanych sprawców, którzy skradli samochód z towarem. Przestępstwo to zostało zakwalifikowane przez Prokuraturę Rejonową dla Dzielnicy Praga-Północ jako rozbój. Nie doszło do wykrycia sprawców rozboju. W tej sytuacji, zdaniem strony pozwanej, nie wchodzi w grę odpowiedzialność przewoźnika, gdyż zaginięcie towaru spowodowane zostało okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.

Wyrokiem z dnia 9 marca 1995 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie oddalił powództwo. Sąd dokonał następujących ustaleń.

Przewoźnik, który dokonywał przewozu towaru na zlecenie powoda dołożył należytej staranności, aby zabezpieczyć towar przed kradzieżą. Samochód zawierający przesyłkę pozostawiono w miejscu strzeżonym. Zuchwała kradzież dokonana przez 4 sprawców, po obezwładnieniu osoby dozorującej parking, stanowi w ocenie Sądu okoliczność, której przewoźnik nie mógł uniknąć, a także nie mógł jej przewidzieć. Sąd uznał za zasadny zarzut pozwanych oparty na art. 17 pkt 2 Konwencji CMR. Sąd nie podzielił poglądu powoda, że to postanowienie Konwencji należy odnosić tylko do zaginięcia przesyłki z powodu „siły wyższej”. Ryzyko kradzieży jaka miała miejsce obciążać powinno stronę powodową jako firmę prowadzącą działalność handlową. Wspólnicy s.c. „Altrans” powinni to ryzyko ubezpieczyć. W tym stanie rzeczy, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa. Wyrok z dnia 9 marca 1995 roku został zaskarżony przez powoda. Rewizja powołuje się na podstawę wymienioną w art. 368 pkt 1 k.p.c. Zarzuca wyrokowi błędną wykładnię art. 17 pkt 2 Konwencji CMR i niewłaściwe zastosowanie tego postanowienia umownego. Wnosi o zmianę wyroku przez uwzględnienie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Rewizja powoda zasługuje na uwzględnienie.

Wyłączenie przez Sąd Wojewódzki odpowiedzialności pozwanego przewoźnika na podstawie art. 17 ust. 2 Konwencji CMR z dnia 19 maja 1956 r. (Dz. U. Nr 49 z 1962 r., poz. 238) było przedwczesne. Sąd nie wyjaśnił w sposób dostateczny czy zachodzą przesłanki zastosowania w niniejszej sprawie ww. przepisu.

Odpowiedzialność przewoźnika oparta na postanowieniach Konwencji CMR jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka. Wynika to w sposób jednoznaczny z art. 17 ust. 1 omawianej Konwencji. Przewoźnik może być zwolniony z tej odpowiedzialności jedynie z przyczyn, o których mowa w art. 17 ust. 2 i 4 Konwencji.

Stosownie do zasad dowodzenia ustanowionych w art. 18 Konwencji CMR, ma on obowiązek uprawdopodobnić, że zachodzi jedna z przyczyn egzoneracyjnych wymienionych w ust. 4 art. 17 Konwencji.

Uprawdopodobnienie nie jest wystarczające w wypadku powoływania się przewoźnika na wyłączenie jego odpowiedzialności, o którym mowa w art. 17 ust. 2 Konwencji. Przyczyny egzoneracyjne wymienione w tym przepisie przewoźnik obowiązany jest udowodnić. Na pozwanych zatem spoczywał ciężar dowodu, że zaginięcie przesyłki spowodowane zostało okolicznościami, których nie mogli uniknąć i których następstwom nie mogli zapobiec. Nie można przyjąć, jak uczynił to Sąd, że wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia są między stronami niesporne.

Nie ma sporu co do tego, że pozwani Franciszek R. i Andrzej K. przyjęli do przewozu przesyłkę opisaną w pozwie i że przesyłka ta zaginęła w okolicznościach opisanych w postanowieniu Prokuratury Rejonowej dla Dzielnicy Warszawa Praga Północ z dnia 14 grudnia 1993 r. w sprawie 1Ds 790/93/VI, na które powołał się Sąd. Nie można natomiast uznać za bezsporne okoliczności, czy przesyłka została odpowiednio zabezpieczona przed kradzieżą. Ogrodzony teren przy ul. Krąśnickiej 2/4 nie jest, z formalnego punktu widzenia, parkingiem strzeżonym, lecz został wynajęty przez właściciela skradzionego samochodu i był pilnowany przez jego pracowników. Sąd nie wyjaśnił, czy teren ten był przystosowany do przechowywania wartościowych przesyłek i czy był strzeżony przez osoby mające odpowiednie przygotowanie.

Słusznie rewizja podnosi, że parking ten jest zlokalizowany na terenie dzielnicy, w której odnotowuje się znaczny stopień przestępczości. Skarżący twierdzi, że istniała możliwość pozostawienia ładunku do następnego dnia na należącym do niego, odpowiednio zabezpieczonym terenie. Sąd Wojewódzki nie zapoznał się z aktami 1Ds 790/93/VI i nie dysponował innym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie, że przewoźnik wykonał wszelkie możliwe czynności mające na celu zabezpieczenie przesyłki przed zaginięciem. Sąd dokonując takiego ustalenia oparł się w istocie na oświadczeniu pozwanych (vide protokół rozprawy z dnia 2 marca 1995 r.), co nie było wystarczające.

Obowiązkiem pozwanych było wskazanie dowodów, które służyłyby wykazaniu przyczyn egzoneracyjnych wymienionych w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR. Dotychczas zebrany materiał dowodowy nie był wystarczający do przyjęcia, że pozwani udowodnili, iż wyłączona jest ich odpowiedzialność za zaginięcie przesyłki opisanej w pozwie.

Wymienione w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR przesłanki wyłączające odpowiedzialność przewoźnika – jako odstępstwo od zasady sformułowanej w art. 17 ust. 1 Konwencji – nie mogą być interpretowane zbyt szeroko.

W art. 17 ust. 2 omawianej Konwencji chodzi o każde zdarzenie pochodzące z zewnątrz, którego nie można było przewidzieć i którego następstwom nie można było zapobiec, mimo dołożenia największej staranności.

Nie można wyłączyć z tego typu zdarzeń rabunku mienia (np. rozboju w czasie jazdy).

Uznanie go za okoliczność egzoneracyjną zależy jednak od okoliczności w jakich do niego doszło.

Z uwagi na to, że dotychczas zebrany materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 17 ust. 2 Konwencji CMR i zachodzi potrzeba uzupełnienia go we wskazanym wyżej kierunku, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 388 § 1 w związku z art. 47920 § 1 k.p.c. postanowił, jak w sentencji.

Podobne wyroki sądowe

ZAPYTAJ O ODSZKODOWANIE