Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Centrali Handlu Zagranicznego „W.” w K. przeciwko Centrali Zbytu Węgla w K. i Polskim Kolejom Państwowym – Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych w Bydgoszczy o zapłatę na skutek rewizji pozwanego PKP – Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 27 marca 1975 r.
oddalił rewizję i zasądził od Polskich Kolei Państwowych na rzecz strony powodowej kwotę 1.500 zł z tytułu kosztów postępowania rewizyjnego.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki zasądził od Polskich Kolei Państwowych – Centralnego Biura Rozrachunków Zagranicznych w Bydgoszczy na rzecz Centrali Handlu Zagranicznego „W.” w K. kwotę 317.095,80 zł z 5% od dnia 20.VII.1971 r., oddalił natomiast powództwo w stosunku do Centrali Zbytu Węgla.
Sąd Wojewódzki ustalił zgodnie z twierdzeniami strony powodowej, że poniosła ona dodatkowe koszty przewozu z winy PKP, koleje węgierskie bowiem odmówiły przewozu tranzytowego do Austrii wskutek tego, że wagony nie odpowiadały wymaganiom R IV. W konsekwencji koleje austriackie obciążyły stronę powodową zwiększonym frachtem za dłuższą trasę przewozu do Austrii.
W okolicznościach niniejszej sprawy należy uznać, że roszczenie objęte pozwem przysługuje stronie powodowej z mocy art. 42 konwencji międzynarodowej o przewozie towarów kolejami (CIM) wskutek cesji odbiorcy, na którą się powołała i którą przedstawiła do akt.
Roszczenie strony powodowej jest roszczeniem, o którym mowa w art. 43 § 3, a wobec tego strona pozwana jako kolej nadania jest legitymowana biernie w niniejszym procesie.
W rewizji od tego wyroku Polskie Koleje Państwowe wnoszą o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Za nieuzasadniony należy uznać zarzut sprzeczności ustaleń z treścią zebranego materiału sprawy. Skarżący nie wykazuje, na czym ta sprzeczność miałaby polegać. Zebrany zaś w sprawie materiał dowodowy uzasadniał dokonanie ustaleń faktycznych niekorzystnych dla skarżącego.
Skarżący zarzuca niezależnie od tego naruszenie art. 43 § 1 konwencji międzynarodowej o przewozie towarów kolejami (CIM) (Dz. U. z 1964 r. Nr 44, poz. 300). Jego zdaniem koleje austriackie nie miały podstaw do zaliczenia i pobrania wyższego przewoźnego aniżeli za drogę przewozu wskazaną w liście przewozowym i dlatego nadpłatę powinny zwrócić. Sąd Wojewódzki zatem naruszył art. 43 § 1 wspomnianej konwencji, skoro powód może dochodzić zwrotu pobranych niesłusznie kwot od kolei austriackich.
Zarzut ten jest nieuzasadniony. Zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadniał stanowisko Sądu Wojewódzkiego co do winy kolei nadania, tj. PKP. Skarżący nie przytacza w rewizji żadnych okoliczności, w świetle których należałoby przyjąć odmienny stan rzeczy. Nie neguje on również faktu zwiększenia kosztów frachtowych.
W związku z zarzutem naruszenia art. 43 wspomnianej konwencji zachodzi konieczność dokonania wykładni tego postanowienia.
Postanowienia wymienionej konwencji regulują w sposób szczegółowy różne zagadnienia zarówno o charakterze materialno-prawnym, jak i procesowym. Artykuł 43, zatytułowany „Koleje, przeciwko którym można wytoczyć powództwo sądowe”, reguluje kilka różnych sytuacji i przesądza kwestię biernej legitymacji procesowej w zależności od rodzaju i podstawy dochodzonego roszczenia. W istocie rzeczy wchodzą w grę trzy rodzaje roszczeń (powództw). Pierwszy rodzaj roszczeń reguluje z rozważanego punktu widzenia materialnoprawnego § 1 art. 43 konwencji, nazywając je roszczeniami o zwrot kwoty zapłaconej z tytułu umowy przewozu.
Przy wykładni tego postanowienia należy odwołać się przede wszystkim do treści art. 18 konwencji CIM, który reguluje wyrównanie różnic przy pobraniu przewoźnego. Postanowienie to dotyczy między innymi zwrotu nadpłaty („nadpłatę kolej zwraca”), jeżeli taryfę zastosowano niewłaściwie albo jeżeli zaszły błędy w obliczeniu lub pobraniu należności. Poza tego rodzaju podstawą roszczeń art. 43 § 2 konwencji reguluje bierną legitymację procesową, gdy chodzi o roszczenia z tytułu zaliczeń. Niezależnie od tych dwóch szczególnych wypadków art. 43 § 3 konwencji zawiera szersze unormowanie obejmujące klauzulę generalną. W ten bowiem sposób można określić sformułowanie „inne powództwa sądowe z umowy przewozu”.
Stosunek treści wszystkich trzech pierwszych paragrafów art. 43 konwencji CIM można wyrazić stwierdzeniem, że gdy określone roszczenie nie podpada pod postanowienia ani § 1, ani § 2 art. 43, należy stosować § 3 art. 43 konwencji. W zakresie wszelkich roszczeń, jakie mogą powstać na tle konwencji CIM, a które nie mogą być zakwalifikowane jako roszczenia o zwrot kwoty zapłaconej z tytułu umowy przewozu lub z tytułu tzw. zaliczeń, ma zastosowanie art. 43 § 3 konwencji CIM. Należą tu także roszczenia z tytułu wykonania przewozu w sposób wyrządzający kontrahentowi szkodę, w szczególności roszczenia odszkodowawcze za straty poniesione przez odbiorcę zagranicznego z winy kolei nadania.
W świetle tej wykładni za nieuzasadnione należy uznać odmienne stanowisko skarżącego.
Z tych wszystkich względów rewizję jako nieuzasadnioną należało oddalić.